W przypadku badań ankietowych nie wystarczy wiedzieć, o co chcesz zapytać. Ważne, aby właściwie formułować pytania. W przeciwnym razie możesz zebrać dane błędne lub niskiej jakości. Dobre pytania są jasne i nie wzbudzają wątpliwości podczas udzielania odpowiedzi. Złe pytania mogą zawierać sugestie na temat odpowiedzi lub wręcz uniemożliwiać odpowiedź zgodną z prawdą, a tym samym zniechęcać respondentów. Jakich pytań należy unikać?
Pytania niezrozumiałe dla respondentów.
Niezrozumiałe słownictwo branżowe lub specjalistyczne, slang czy skróty mogą powodować że pytanie będzie nie zrozumiałe lub zostanie błędnie zrozumiane. Pamiętaj, aby używać określeń zrozumiałych dla odbiorców kwestionariusza. To częsty błąd, gdy ankietę tworzą specjaliści, którzy dobrze znają swój produkt i na co dzień używają żargonu branżowego. O ile ankieta nie jest kierowana do równie hermetycznego środowiska, powinna zawierać uniwersalne określenia, a w przypadku bardziej skomplikowanych kwestii, odpowiednie wyjaśnienia.
NIE : Czy korzystasz z PC?
TAK : Czy korzystasz z komputera (laptopa lub komputera stacjonarnego)?
Pytania, które sugerują odpowiedź.
Staraj się zachować neutralną postawę i unikaj zadawania pytań, które mogłyby naprowadzać respondentów na określoną odpowiedź. Stosuj neutralne słownictwo. Nie dopowiadaj możliwych scenariuszy wydarzeń.
NIE : Czy planowany w okolicy budynek jest za wysoki?
TAK : Co sądzisz o wysokości planowanego w okolicy budynku?
NIE : Czy właściciele psów powinni zakładać im kagańce w trosce o dzieci przebywające na terenie parku?
TAK : Czy sądzisz, że psy odwiedzające park powinny mieć założony kaganiec?
Pytania, które poruszają więcej niż jedno zagadnienie na raz.
Niektóre pytania zmuszają respondentów do udzielenia jednej odpowiedzi na dwa pytania. Mogą one zwiększać ich poziom frustracji i zniechęcać do wypełnienia ankiety. Takie pytanie staje się niezwykle trudne do interpretacji.
NIE : W jakim stopniu jesteś zadowolony z kadry nauczycielskiej i materiałów wykorzystywanych w naszej szkole językowej?
TAK : Pytanie 1 – W jakim stopniu jesteś zadowolony z kadry nauczycielskiej w naszej szkole językowej?; Pytanie 2 – W jakim stopniu jesteś zadowolony z materiałów wykorzystywanych w naszej szkole językowej?
Pytanie porusza dwa odrębne zagadnienia i z łatwością można sobie wyobrazić osoby zadowolone z kadry, ale krytycznie oceniające podręczniki. Pozwól im udzielić prawdziwych odpowiedzi, poprawnie formułując pytania.
Pytania formułowane w sposób definitywny.
To pytania, które nie dopuszczają wyjątków. Zwykle wymagają odpowiedzi tak lub nie i często zawierają kategoryczne określenia np.: zawsze, nigdy, wszystkie, żaden. Pytania tego typu są bardzo restrykcyjne, przez co nie odzwierciedlają faktycznego stanu rzeczy.
NIE : Czy zawsze wstajesz przed 8?
TAK : Ile razy w tygodniu wstajesz przed 8? (w odpowiedzi zróżnicowane opcje do wyboru)
Trudno sobie wyobrazić, żeby istniały osoby, które bez wyjątków, zawsze wstawałyby przed 8.
Pytania, które sugerują działania lub zachowania nie mające zastosowania u niektórych respondentów.
Zachowaj szczególną ostrożność, ponieważ tego typu pytania mogą zachęcić respondentów do rezygnacji z odpowiedzi w ogóle. Zmuszeni do udzieleni niewłaściwej odpowiedzi, będą woleli nie udzielać jej wcale lub uznają, że ankieta ich nie dotyczy.
NIE : Z kim najchętniej umawiasz się na kawę? – pytanie implikuje, że respondent pije kawę i robi to w towarzystwie. A co z osobami, które nie piją kawy albo zwykle robią to w samotności? W ich przypadku udzielenie prawdziwej odpowiedzi na to pytanie jest po prostu niemożliwe.
TAK : Zadaj wstępne pytanie – np. Czy pijesz kawę?, a następnie skorzystaj z opcji dodawania logiki, aby o szczegóły zapytać już tylko właściwych respondentów.
Zanim uruchomisz badanie, dobrym pomysłem jest przeprowadzenie testu gotowej ankiety na grupie osób o profilu zbliżonym do grupy badanej i jednocześnie nie zaangażowanych w jej tworzenie. Dzięki temu przekonasz się, czy pytania są poprawnie sformułowane i nie budzą wątpliwości odbiorców.