Nie ma nic złego w braku zdania na jakiś temat. Jednak niektórzy zgadzają się z czyjąś opinią i przejmują ją jako swoją, nie zważając na to, co naprawdę myślą.
To zjawisko ma swoją nazwę – efekt potakiwania (ang. acquiescence bias). Bardzo często pojawia się on na spotkaniach ewaluacyjnych, dyskusjach grupowych oraz… w ankietach!
I niestety może spowodować, że ankieta będzie mniej wiarygodna.
Dowiedz się, jak tego uniknąć.
Czym jest efekt potakiwania?
Efekt potakiwania to skłonność ludzi do zgadzania się z twierdzeniem lub pytaniem, niezależnie od ich własnych opinii. Może się pojawić w takich środowiskach jak ankiety czy grupy dyskusyjne, gdzie łatwiej jest się zgodzić niż podzielić innym punktem widzenia.
Czy efekt zgody respondenta to to samo co efekt potakiwania?
Tak, jest to alternatywna nazwa tego samego zjawiska.
Jakie są przyczyny efektu potakiwania w ankietach?
Istnieje wiele powodów, dlaczego ludzie nie chcą dzielić się swoimi szczerymi przemyśleniami. A tutaj przedstawiamy najczęstsze z nich:
01 Chęć zadowolenia w odpowiedziach ankietowych
Może to być taktyka, mająca na celu uniknięcie rozczarowania kogoś wyrażeniem swojej prawdziwej opinii. Więc niektórzy odpowiadają pozytywnie, nawet jeśli ich doświadczenie było negatywne. Robią tak, aby zadowolić innych, na przykład ankietera.
02 Uniknięcie konfliktu podczas ankiety
Respondenci czasami mają tendencje do zgadzania się ze wszystkim tylko po to, żeby zminimalizować kłótnie czy pretensje. Mogą uznać, że danie takiej odpowiedzi, jakiej według nich oczekuje badacz, uspokoi sytuację.
W ankietach ulicznych, gdy rozmawiasz z ludźmi, lepiej jest pytać respondentów, gdy są sami. Rodzina lub przyjaciele mogą być powodem podawania nieprawdziwych danych.
03 Niezrozumienie pytań ankietowych
Uczestnicy, którzy nie chcą wyglądać na zdezorientowanych lub niepewnych, mogą udzielić losowej odpowiedzi zamiast poprosić o wyjaśnienie kontekstu.
Niektórym osobom łatwiej jest powiedzieć „tak”, niż przyznać, że nie rozumieją o co są pytani.
04 Zmęczenie lub znudzenie długą ankietą
Gdy respondenci wypełniają ankiety, mogą się zmęczyć lub znudzić. Te uczucia mogą wpływać na ich umiejętność podawania prawidłowych odpowiedzi.
Zamiast ostrożnie myśleć o każdym z pytań, mogą zacząć szybko się zgadzać lub zaprzeczać bez większego zastanowienia.
Dlaczego tak się dzieje? Ponieważ ankiety zwykle są długie i respondenci tracą koncentrację i zainteresowanie.
05 Społeczne oczekiwania w odpowiadaniu na ankiety
Efekt zgody respondenta zdarza się, gdy osoby wolą się zgodzić z danym twierdzeniem, bo myślą, że wtedy dobrze wypadną w oczach innych.
Mogą udzielić nieszczerych odpowiedzi, jeśli mają poczucie, że ich szczera opinia będzie oceniana.
Ten powód nieco różni się od chęci zadowolenia innych w ankietach. Tutaj na respondentów wpływa to, w co wierzą, że jest społecznie akceptowalne lub podziwiane w całym społeczeństwie. Osoby są zmotywowane poczuciem dopasowania się do norm społecznych, możliwością uniknięcia bycia osądzanym lub byciem pozytywnie postrzeganym przez szerszą publiczność niż tylko ankietera.
Chcesz zachęcić do szczerych odpowiedzi? Mamy coś dla ciebie.
Źródło: Storyset
Jak uniknąć efektu potakiwania podczas tworzenia ankiety?
Boisz się, że ten efekt może cię dotyczyć? Mamy kilka wskazówek jak temu zapobiec.
#1 Wykorzystaj zrównoważone pytania w ankiecie
Twoje pytania powinny być skonstruowane w taki sposób, aby nie wpływały na uczestników lub skłaniały ich w stronę konkretnych odpowiedzi.
Na przykład, zamiast zadawać pytania, które pośrednio mogą sugerować odpowiedzi „tak” lub „nie”, kwestionariusz powinien zawierać różne opcje, takie jak „Nie wiem”, „Może”, „Trochę” itp.
#2 Zadawaj otwarte pytania, w których ludzie wyrażą swoje poglądy
Zadaj takie pytania, które zmuszą respondentów do napisania lub wyrażenia opinii własnymi słowami. Poznasz szczere opinie, dzięki czemu twój market research będzie bardziej wiarygodny, zmniejszając efekt zgody respondenta.
🟢 Przykład pytania otwartego:
Jakie są kluczowe strategie lub taktyki digital marketingu, które według ciebie okazały się najbardziej skuteczne w twojej firmie lub organizacji? Jeśli to możliwe, podaj konkretne przykłady.
🔴 Przykład pytania zamkniętego:
Czy kiedykolwiek przeznaczyłeś część swojego budżetu marketingowego na działania digital marketingu?
Pytania zamknięte są przydatne i jest dla nich miejsce w ankietach- zapewniają dane, które są łatwe do oszacowania czy przeanalizowania i można szybko na nie odpowiedzieć. Jednak, aby uniknąć efektu potakiwania lepiej pomieszać typy pytań.
#3 Przetestuj ankietę pod kątem problemów
Poproś kilka osób o wypełnienie ankiety w ramach testu. Twoi testowi uczestnicy przyczynią się do bezproblemowego działania ankiety. Wypełniają ją tak, jakby to zrobili faktyczni respondenci i zapewniają informacje na temat tego co działa a co nie.
Mogą zgłosić ci problemy techniczne (jeśli ankieta przeprowadzana jest internetowo) i poinformować cię czy pytania były niejasne lub czy odczuli potrzebę zgodzenia się ze wszystkim. W ten sposób dowiesz się czy twoja ankieta może spowodować efekt potakiwania i czy konieczne są jakieś poprawki.
#5 Zapewnij respondentów o ich anonimowości
Warto wspomnieć o tym na samym początku ankiety. Respondenci zapewnieni o swojej anonimowości będą bardziej skłonni do udzielenia szczerych odpowiedzi.
Dzięki temu badacze mają więcej jakościowych danych, ponieważ mniej prawdopodobne jest, że uczestnicy udzielą pozytywnych odpowiedzi w celu zadowolenia kogoś.
#5 W jasny sposób wyjaśnij każde pytanie
Jeśli nie jesteś tego pewny, poproś kogoś o wypełnienie ankiety, aby sprawdzić, czy jest wystarczająco przejrzysta. Im więcej osób ją przetestuje, tym lepiej.
Od samego początku używaj prostego języka i struktur gramatycznych. Unikaj długich zdań i żargonu. Po pytaniu możesz dodać kilka zdań wyjaśnienia, ale postaraj się, aby było możliwie jak najprostsze.
Proste pytania ułatwiają innym wyrażanie myśli i uczuć, zamiast wybierania opcji, które nie odzwierciedlają ich poglądów.
Oto przykład:
🔴 Skomplikowana wersja:
Czy twoim zdaniem, różnorakie i złożone zawiłości współczesnych metodologii marketingu cyfrowego są sprzyjające dla optymalizacji prezencji internetowej twojej marki i poziomów zaangażowania?
🟢 Poprawione, jasne pytanie z wyjaśnieniem:
Czy uważasz, że złożone i nowoczesne metody digital marketingu* pomagają w internetowej prezencji i zaangażowaniu w twoją markę?
*Nowoczesne metody digital marketingu to na przykład chat boty wspierane przez AI lub marketing oparty o działania influencerów.
Skomplikowana wersja wykorzystuje złożone i trudne do zrozumienia struktury gramatyczne oraz terminologię. Poprawiona wersja upraszcza pytanie wykorzystując prosty język. Jest również wyjaśnienie pojęcia, które może być niejasne.
#6 Wykorzystaj różne pytania
Ten sam typ pytania powtarzany wiele razy może zanudzić. A gdy ludzie są znudzeni, będzie bardziej prawdopodobne, że zgodzą się ze wszystkim o co zapytasz.
Pomieszaj pytania, aby mieć lepszy wgląd w zachowania i opinie innych. Wykorzystaj pytania wielokrotnego wyboru, pytania otwarte w których będzie możliwość wyjaśnienia własnymi słowami. Możesz również dodać efekty wizualne i dźwiękowe.
SurveyLab oferuje wiele wzorów ankiet i typów pytań.
#7 Unikaj długich ankiet
Nie przedłużaj – to kolejna metoda na zredukowanie efektu potakiwania.
Poza tym, długa i składająca się z jednego typu pytań ankieta to doskonała droga do znudzenia i zmęczenia swoich respondentów. Przejrzyj pytania, które już masz i zastanów się czy wszystkie z nich powinny być zawarte.
#8 Bądź świadomy norm społecznych
Czasami mamy „wyidealizowany wizerunek samych siebie” w swoich głowach i chcemy pokazać, że jesteśmy blisko tego ideału. Niektórzy mówią rzeczy, których według nich inni oczekują lub chcą usłyszeć, zamiast wyrażania swoich szczerych opinii i właśnie w ten sposób powstaje efekt potakiwania.
Jako twórca ankiety, postaraj się sformułować pytania w sposób, który zachęci do wyrażania szczerych opinii, a nie do skłaniający do udzielania odpowiedzi pożądanych przez społeczeństwo lub dopasowujących się do norm społecznych.
🟢 Pytanie, które zachęca do szczerej odpowiedzi:
Jak często ćwiczysz każdego tygodnia, nawet jeśli tylko trochę? Prosimy o największą możliwą dokładność; pamiętaj, że twoje odpowiedzi są anonimowe.
🔴 Pytanie, które wymusza dopasowanie się do norm społecznych:
Czy uważasz, że zdrowa dieta i regularna aktywność fizyczna są konieczne do utrzymania zrównoważonego stylu życia?
Drugim pytaniem zaznaczamy, że zdrowe odżywianie się i ruch są częścią zrównoważonego stylu życia, powszechnie akceptowanej normy społecznej. Oczekiwania społeczeństwa mogą sprawić, że respondenci będą bardziej skłonni do zgodzenia się z powyższym stwierdzeniem.
Czeka cię stworzenie ankiety? / Przed tobą stworzenie ankiety? Mamy narzędzie, które może ci się przydać – poznaj SurveyLab.
Jak SurveyLab może pomóc w uniknięciu efektu potakiwania?
SurveyLab to platforma do tworzenia ankiet internetowych, kwestionariuszy, formularzy i testów wydarzeń. Oprogramowanie ma wiele użytecznych możliwości. 👇🏻
Korzystając z SurveyLab badacze mogą:
✔️ Tworzyć swoje ankiety tak jak chcą
Dostępnych jest ponad 25 typów pytań. Ponadto, jest możliwość wykorzystania grafiki, elementów audio i filmików w ankietach, aby były bardziej angażujące.
✔️ Zbierać odpowiedzi przez różne kanały
Takie jak email, SMS czy social media. W dodatku ankiety są bezpieczne – nikt poza badaczem nie może ich sprawdzić. Są też zgodne z RODO. Respondenci mogą czuć się bezpiecznie dzieląc się swoimi szczerymi opiniami.
✔️ Analizować wyniki
SurveyLab pokazuje wyniki w czasie rzeczywistym i pozwala spojrzeć na nie na różne sposoby, na przykład wykorzystując graficzne raporty w czasie rzeczywistym lub filtry z pytaniem lub czasem.
✔️ Pracować z innymi
Jeśli badając nie pracujesz w pojedynkę, SurveyLab posiada opcje kolaboracji: dzielenie się wynikami, dodawanie kont dla klientów lub współpracowników i kopiowanie ankiety do innego konta.
Dodatkowo, dostępne są różne integracje, takie jak Zapier, Zendesk i Slack.
Potrzebujesz czegoś jeszcze? Skontaktuj się z SurveyLab, istnieje możliwość stworzenia rozwiązania specjalnie dla ciebie.
Wnioski o efekcie potakiwania
Gdy pojawia się efekt zgody respondenta wyniki ankiety mogą być mylące. Dlatego musisz zrobić wszystko, aby go uniknąć. Zapewnij anonimowość, jasne pytania, użyj prostego języka i wykorzystaj różne typy pytań. Jak to zrobić? Z SurveyLab!
Wykorzystaj platformę do ankietowania, aby stworzyć zróżnicowane i zrozumiałe ankiety. Wypróbuj SurveyLab za darmo i stwórz swoją pierwszą ankietę!